بیرینجی بؤلومون ایکینجی حیصه سی
کوراوغلوسیرری: افسانه‌دن حقیقته
میرزهحاجی‌یئو
کؤچوردو:سوسن نوادهرضی
بو سوالا جواب وئرمک اوچون اؤنجه اونونهانسی یوزایللیکده یاشایا بیلمه‌سی احتیمالی اوزرینده دایانمالی‌ییق.
تورکیه تورکلری ده دیگر تورک خالقلاریکیمی کوراوغلونو اؤز قهرمانلاری حساب ائدیرلر و دئیرلر کی، او اون آلتیجی عصردهآنادولودا یاشامیشدیر. جلالی حرکاتینین باشچیلاریندان بیری اولموشدور. اماکوراوغلونو جلالی حرکاتی ایله باغلاماغین اؤزو آرتیق اونو اورتا آسیا و آذربایجان کوراوغلوسوندانآییریر. چونکی بو حرکات عثمانلی‌نین ایچ ساواش مسئله‌سی ایدی. عثمانلی- صفویمناسبت‌لری گرگینلشه‌رک 1514-جو ایلده محاربه‌یه سبب اولموش، صفویلر بو محاربه‌دهیئنیلدیکدن سونرا آنادولودا یاشایان شیعه‌لر عثمانلی پادشاهلارینا قارشی مبارزه‌یه باشلامیشدیلار. 1519-جو ایلده باشوئرمیش بو عصیانا ججلال آدلی بیریسیباشچیلیق ائتمیش، لاکین تئزلیکله سلطان یاووز-ون اوردو بیرلیکلری عصیانییاتیرمیش، جلالی ایسه اؤلدورموشدولر.بوندا سونرا آنادولونون گاه بو، گاه دیگر طرفینده باش قالدیرمیش عصیانلارا جلالینآدی ایله جلالی‌لر حرکاتی دئییلمیشدیر و گویا کوراوغلو دا او عصیانلاردان بیریسی‌نینباشیندا اولموشدور. نیه گویا دئییرم؟ چونکی کوراوغلو اون آلتینجی عصرده یاشامیشاولسایدی توفنگی گؤرونجه حیرت ائتمه‌مه‌لی ایدی، چونکی توفنگ ده، توپ دا اوندا هلهآزی 150 ایل اوّل‌لردن عثمانلی اوردوسوندا استفاده اولونوردو. بیرینجی وووساواشیندا 1389/ و استانبول فتحینده 1453/ عثمانلی اوردوسو توفنگلردن استفادهائتمیشدی. حتی بو اوردودا توفنگچی بیرلیکلری دئییلن و ساواشدا چوخ اؤنملی رولاوینایان اوردو بیرلیکلری واردی . قانونی سلطان سلیمان زامانیندا، یعنی جلالی‌لرینططغیان ائتدیکلری واختلاردا توفنگ تولیدینه دیگر سیلح تولیدیندن داها چوخ آغیرلیقوئریلیردی. تاریخچی کمال پاشازاده سلطان بیرینجی مراد-ین امرینده‌کی عثمانلیاوردوسونون 1360-جی ایلده چورلو-یا ائتدیگی سفرینده کافیر اوردوسویلا چارپیشدیغیآنی بئله تصویر ائتمیشدی:
"ساواش قوماشی ساتیلدی، توپ- توفنگچاتیلدی، آت-و- آدم بیر بیرینه قاتیلدی". دئیک کی، کوراوغلونون دسته‌سیندهتوفنگ یوخیدی، اما او، تبع‌سی اولدوغو دؤلتین عسگرلرینده توفنگ آدلی بر سیلاحگؤرمه‌میشدیسه، بئله مشهور سرکرده اونون حاقیندا هئچ اولماسا ائشیدمه‌لی ایدی آخی.اما بیر باخین، ایلک دفعه او توفنگ گؤردویونده او نه حالا دوشور.
"کیشی‌نین چیینینده یاریآغاج، یاری دمیر غریبه بیر شئی واردی. کوراوغلو نه قدر دقت ائتدیسه بیر شئی فهمائده بیلمه‌دی. بو نه ایدیسه، اونون تاندیغ شئیلره اوخشامیردی. چوماق ایدی، چوماقدئیلدی. عمود ایدی، عمود دئییلدی. کوراوغلون ماراق چولغادی کی، یارب گؤره‌سن بو نهاولان شئی‌دی. یاناشیب کیشیدن سوروشدو»
-قارداش، سوروشماق عاییب اولماسین، بو نه‌دیربئله چیینینه کئچیرمیسن؟
کیشی دئدی توفنگدی. کوروغلو باخدی کی، بوسؤزو هئچ ایندییه کمی ائشیتمه‌ییب، دئدی:
- قارداش، توفنگ نه‌دی؟
اؤزو ده آداما، حیوانا، هر نه‌یه ده‌یسهاو ساعات اؤلدورور.
کوراوغلو سوروشدو:
-نئجه یانی هر نه‌یه ده‌یسه؟
کیشی دئدی:
-هر نه‌یه ده‌یسه ده. آدما، حیوانا،قوشا.
کوراوغلو کیشی‌نین سؤزونه اینانمادی.توتدم یاخاسیندان کی، او نه‌دی کی آدام اؤلدورور، وور منه گؤروم نئجه اؤلدورور.
کیشی دئدی:
-باشینا دؤنوم، چیخ یولونا گئت، منی قاناسالما.
کوراوغلو دئدی:
-اولماز کی اولماز. یا گرک بو ساعاتآتاسان باخام، یا دا کی یالان دئییرسن.
کیشی دئدی، کوراوغلو دئدی، کیشی گؤردویوخ، بو ال چکه‌سی دئییل، دئدی:
-قارداش، من سنه آتا بیلمرم، ایندی کی الچکمیرسن، عیبی یوخدو، قوی بیر اؤکوز قربان اولسون سنه.
بونو دئییب کیشی اؤکوزون بیریسینی نیشانآلدیو گولـله آچیلماقلا اؤکوزون یخیلماسی بیر اولدو. کوراوغلو یورودو اؤکوزونیانینا. باخدی کی اؤکوز امللی- باشلی اؤلوب.".
اون آلتینجی عصرده هر هانسی بیر کندلینینچیینیندن توفنگ آشیراراق اؤکوزلرینی اوتارماسی غریبه دئییلدیر. غریبه اودور کی،همین کندلیی توفنگین نه اولدوغونو چنلی‌بئلی-ین اته‌یینده‌جه کوراوغلویا باشاسالیر. کوراوغلویا- عؤمرونو قانلی قادالی مبارزه لرده کئچیرمیش بیر سرکرده‌یه.اونون ایسه بو سیلاح باره‌ده نه اینکی تصورو بیله یوخدور، مسافه‌دن اوخسوز، نیزه‌سیزهر هانسی بیر وارلیغین اؤلدوروله بیلمه‌سی فیکری، عمومیتله، بئینینه باتمیر.اؤکوزون یاخیلدیغینی گؤرسه ده، یورویوب اؤلدویونو گؤزلری ایله گؤرمک ایسته‌ییر.تمامیله اؤزونو ایتیریر، حیرتیندن دونوب قالیر، سانکی قولو- قانادی قیریلیر"بیج ایامی گلدی" دئییر.
اون آلتینجی عصر کوراوغلوسونون توفنگاوچون بونجا حیرت‌لنمه‌سی عاغیلاباتان‌دیر می؟ اصلا یوخ.
بیر ده کی، او عصر عثمانلی‌نین قدرتلیچاغلاری ایدی. سلطانلار آرتیق خلیفه آدینی داشییردیلار، دؤلتین سرحدلری جنوبداعربستانا، مصره، شیمالدا ایسه مجارستانا، آوستریا سرحدلرینه قدر اوزانیردی. اوزاقسفرلرده توپلاری ایله دوشمان قالالارینی یئرله یئکسان ائدن سلطانلارین عثمانلی‌نینایچینده قیلینجلا، اوخلا سیلاحلانمیش بیر دسته‌نین سییغیندیغی قالانی اون ایل‌لرلهعصیان مرکزی کیمی ساخلاماسی هئچ جور ایناندیریجی گؤرونمور. اولا بییلسین کی، عصیانباشچیلاریندان هانسی‌سا بیریسی دیگرلریندنمردلیگی ایله داها چوخ فرق‌لنمیشدیر، آما داستان یارادیجیلاری او عصرده قدرتلیسلطانلارا قارشی دایانماق کیمی آغیر بیر ایشین عهده‌سیندن یالنیز اصل کوروغلونونغلبه ائده‌جه‌یینی، همین قهرمانی ساده‌جه کوراوغلولاشدیرمیشلار.
یئری گلمیشکن، اگر کوراوغلو مبارزه‌سی،مایاسیندا شیعه- سنی اختلافی اولان جلالی حرکاتی ایله باغلیدیرسا، نه‌یه گؤره بودینی داستانا یانسیمامیشدیر؟ داستاندا بونا آزاجیق دا اولسا بیر ایهام یوخدور:کوراوغلو هر بیر دینی مناقشه‌دن اوزاقدیر. عمومیتله، چنل بئلدن آذان سسیائشیدیلمیر. بئله‌لیکله، آختاردیغیمیز کوراوغلو جلالی دئییلدیر. او، اون آلتینیجیعصرده یاشایا بیلمز.
قئید ائتدیگیم کیمی، سلطان بیرینجیمراد-ین اوردوسوندا توفنگچی بیرلیکلری واردی، دئمک کوراوغلونو اون دؤردونجو عصردهده آختارماق دوزگون دئییل. البته، آذربایجان، اورتا آسیا عثمانلی‌نین ترکیبیندهدئییلدی، اما او سلطانلا عینی دؤرده اورتا آسیادا اوندان دا بؤیوک تیمور لنگ ساواشمیدانینا آتیلمیشدی. بؤیوک مونقول خاقانی توختامیش-ین 250000-لیک اوردوسونو ایکیدفعه مغلوب ائدن بو حؤکمدارین قوشونوندا دا توپچو و توفنگچی بیرلیکلری واریدی.یعنی قطعیتله دئمک اولار کی، کوراوغلونون یاشادیغی احتمال ائدیلن بوتون اراضیده – اورتا آسیادا، آذربایجاندا، کیچیک آسیادا انسانلار توفنگیننه اولدوغونو ان آزی 1360-جی ایللردن بیلیردیلر.
کوراوغلو توفنگی قوجالیغیندا گؤرموشدو،اونا گؤره ده فرض ائتمک اولارمی کی، اونون قوجالیغی همین بو ایللره تصادفائتمیشدیر؟
خئیر. چونکی داستاندان آنلاشیلان اودورکی، توفنگ بیر سیلاح نؤعو کیمی لاپ یئنیجه ایجاد اولونموشدور. دئمک، هله حؤکمداراونون قیلینجلا، اوخلا مقایسه‌ده نه قدر ثمره‌لی اولوب اولمادیغینیآنلامالییدیلار، یعنی اونون ایجاد اولونماسی ایله اوردولارین اونونلاسیلاحلاندیریلماسی آراسیندا، طبیعی کی، معین قدر واخت کئچمه‌لی ایدی. اما نه قدر؟اوتوز ایل؟ اللی ایل؟ یوز ایل؟
داستاندا کوراوغلو توفنگی گؤردوکدن سونرانیگارلا خئیلی مدت یول گئدیب، چاتدیقلاری بیر شهرده توفنگلی عسگرلره راستلاشیرلار.منجه بورادا کوراوغلونون آختاریشیندا بیزه گرک اولان ایکی مهم حادثه بیر حکایه‌دهبیرلشدیریلمیشدیر: یئنی سیلاحین ایجادی و اونون اوردولادا اؤزونه یئر آلماسی.بونونلا بئله حیکایه‌نین اؤزونده‌جه اونلار آراسیندا خئیلی مدت آیریلییغی وار:کوراوغلو ایله نیگار خئیل مدت یول گئتمه‌لی اولورلار. اما نه قدر؟ ناغیل دیلیویورک اولار، بیزی حقیقتدن اوزاقلاشدیرا بیلر. حقیقتی تاپماق اوچون ایسه، بیلمه‌لی‌ییکگؤرک توفنگ نه زامان ایجاد اولونوب.
(آردی وار.)
بیر ,کوراوغلو ,بو ,کی، ,توفنگ ,ایله ,توفنگچی بیرلیکلری ,اون آلتینجی ,کی، او ,کیشی دئدی ,هر نه‌یه ,سیرری افسانه‌دن حقیقته ,کوراوغلو سیرری افسانه‌دن
درباره این سایت